Phát triển nhà ở xã hội là trọng tâm, giúp người lao động an cư, gắn bó doanh nghiệp và thu hút đầu tư.
## Gỡ Nút Thắt Nhà Ở Xã Hội: Nền Tảng An Sinh và Động Lực Đầu Tư Bền Vững
Trong bối cảnh Ban Chấp hành Trung ương Đảng đang thu thập ý kiến về dự thảo Báo cáo chính trị, việc ưu tiên phát triển nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá cả phải chăng đã được đặt ra như một mục tiêu trọng yếu. Sáng kiến này nhằm giải quyết cơ bản nhu cầu an cư cho cư dân đô thị, người lao động tại các khu công nghiệp và các nhóm đối tượng yếu thế trong xã hội.
Bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân, Đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội, nhận định rằng việc đưa định hướng này vào văn kiện là một bước đi kịp thời, khẳng định triết lý phát triển lấy con người làm trung tâm. Bà nhấn mạnh: “Nhà ở xã hội không chỉ đơn thuần là nơi trú ngụ mà còn là hạ tầng thiết yếu cho công bằng và ổn định xã hội.”
Theo thống kê từ Bộ Xây dựng, trong 9 tháng đầu năm nay, cả nước đã chứng kiến sự đầu tư vào hơn 132.600 căn nhà ở xã hội, đồng thời khởi công 73 dự án mới với quy mô trên 57.800 căn. Ước tính đến cuối năm nay, khoảng 89.000 căn sẽ được hoàn thiện, đạt 89% mục tiêu đề ra trong Đề án phát triển tối thiểu 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030.
Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy nguồn cung nhà ở xã hội vẫn còn rất hạn chế so với nhu cầu thực tế của người dân, đặc biệt tại các đô thị lớn và những khu vực tập trung nhiều khu công nghiệp. Song song đó, giá căn hộ thương mại tiếp tục tăng phi mã, vượt xa khả năng tài chính của đại đa số người lao động. Đơn cử tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, dự kiến đến cuối quý III/2025, giá căn hộ thương mại mở bán mới trung bình đã đạt mức 70-80 triệu đồng/m2, trong khi phân khúc nhà ở bình dân gần như không còn tồn tại. Nhiều dự án cao cấp thậm chí còn ghi nhận mức giá vượt 150 triệu đồng/m2.
Bà Bảo Trân chỉ ra rằng tiến độ phát triển nhà ở xã hội vẫn còn chậm trễ do vướng mắc ở nhiều khâu như quỹ đất, thủ tục đầu tư và cơ chế tài chính – tín dụng. Đặc biệt, việc bố trí quỹ đất phù hợp gặp khó khăn, nhất là tại các đô thị lớn và khu công nghiệp. Bà phê phán quy định dành 20% quỹ đất trong các dự án nhà ở thương mại cho nhà ở xã hội hiện còn mang tính hình thức, thiếu đi các chế tài cụ thể, dẫn đến khó khăn trong triển khai trên thực tế.
Để khắc phục những tồn đọng này, bà Trân kiến nghị Nhà nước cần chủ động hơn trong việc giải phóng mặt bằng và đầu tư hạ tầng kỹ thuật – xã hội thiết yếu (như điện, nước, giao thông, trường học, y tế). Sau đó, Nhà nước có thể giao hoặc cho doanh nghiệp thuê đất với giá ưu đãi, giúp các nhà đầu tư tập trung vào việc xây dựng và giảm chi phí đầu vào.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng, nguyên quyền Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị, đề xuất cần có các cơ chế đặc thù nhằm tháo gỡ vướng mắc pháp lý cho các dự án nhà ở xã hội. Ông gợi ý cho phép UBND cấp tỉnh nhanh chóng phê duyệt các dự án chưa có trong quy hoạch hoặc kế hoạch nếu xét thấy cần thiết. Đồng thời, UBND cấp tỉnh có thể chỉ định trực tiếp các chủ đầu tư đủ năng lực thay vì áp dụng hình thức đấu thầu. Theo ông, cách làm này sẽ giúp rút ngắn đáng kể thủ tục, đẩy nhanh tiến độ khởi công dự án tại những địa phương có nhu cầu cấp bách.
Chia sẻ kinh nghiệm từ Bắc Ninh, một trong những địa phương dẫn đầu về xây dựng nhà ở xã hội, ông Trần Văn Tuấn, Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “rất coi trọng bố trí, dành quỹ đất đáng kể cho nhà ở xã hội ngay từ khâu quy hoạch”. Bắc Ninh còn thành lập các tổ công tác chuyên trách với nhiệm vụ rõ ràng để giám sát, đôn đốc tiến độ dự án, kịp thời kiểm tra công trình và lắng nghe kiến nghị của chủ đầu tư.
Về thủ tục hành chính, bà Trân cho biết các quy trình thẩm định, xác định giá đất, phê duyệt thiết kế và cấp phép xây dựng cho dự án nhà ở xã hội vẫn còn nhiều tầng nấc phức tạp. Điều này khiến một dự án thường mất 2-3 năm mới có thể khởi công, làm giảm động lực của nhà đầu tư. Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh đề nghị rút ngắn quy trình phê duyệt dự án xuống còn tối đa 6-9 tháng bằng cách giảm bớt các bước thủ tục. Ngoài ra, bà Trân cũng chỉ ra rằng việc sắp xếp địa giới hành chính gây ra tình trạng nhiều hồ sơ đầu tư phải điều chỉnh quy hoạch và thẩm quyền phê duyệt. Bà kiến nghị cần có hướng dẫn thống nhất, hoặc tạm thời ủy quyền cho cấp tỉnh, ban quản lý khu công nghiệp giải quyết nhanh các hồ sơ chuyển tiếp, tránh tình trạng dự án bị đình trệ.
Bắc Ninh đã áp dụng cơ chế “Luồng xanh” cho các thủ tục hành chính liên quan đến dự án nhà ở xã hội, giúp cắt giảm tới 60% thời gian thực hiện. Nhờ vậy, tỉnh này đã hoàn thành hơn 23.400 căn nhà ở xã hội, gần 2.900 căn đang được thi công, 15 dự án với hơn 14.430 căn chuẩn bị xây dựng và 36 dự án (dự kiến cung cấp 72.866 căn) đang trong giai đoạn giải phóng mặt bằng trên diện tích 164 ha.
Liên quan đến nguồn vốn, bà Trân đề xuất cho phép định mức lợi nhuận linh hoạt hơn để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào loại hình nhà ở này, trong bối cảnh vốn ưu đãi cho chủ đầu tư và người mua còn hạn chế, thủ tục tiếp cận phức tạp. Bà cũng gợi ý huy động thêm Quỹ phát triển nhà ở địa phương, quỹ đất công hoặc khuyến khích mô hình hợp tác công tư (PPP). Ông Hà Sỹ Đồng ủng hộ việc thành lập Quỹ Phát triển nhà ở xã hội quốc gia với nguồn vốn ổn định (từ ngân sách, trái phiếu, đóng góp doanh nghiệp) để hỗ trợ lãi suất và vốn vay ưu đãi cho các dự án.
Ngoài ra, bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân lưu ý cần xóa bỏ “điểm nghẽn mềm” trong nhận thức ở một số địa phương – tư tưởng cho rằng nhà ở xã hội chỉ dành cho người nghèo. Bà khẳng định đây là một chính sách an sinh bền vững cho lực lượng lao động trẻ, công nhân, viên chức và người thu nhập trung bình, những nhóm đối tượng đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế.
Cùng quan điểm, ông Trần Văn Tuấn nhấn mạnh rằng việc phát triển tốt nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá thấp sẽ trở thành một lợi thế lớn trong việc cải thiện môi trường đầu tư và thu hút vốn vào địa phương. Ông giải thích rằng các nhà đầu tư, đặc biệt là doanh nghiệp FDI, rất quan tâm đến khả năng đáp ứng cả số lượng và chất lượng lao động của địa phương. Để đạt được điều này, việc đảm bảo nhu cầu nhà ở tối thiểu cho người lao động là vô cùng cần thiết, bởi “an cư rồi mới lập nghiệp”.
Với chỗ ở ổn định, người lao động sẽ yên tâm gắn bó lâu dài với doanh nghiệp và địa phương. Do đó, bà Trân góp ý cần đa dạng hóa các hình thức sở hữu và thuê nhà, mở rộng các mô hình thuê, thuê mua dài hạn, trả góp linh hoạt phù hợp với khả năng tài chính của công nhân. Bà cũng đề nghị đơn giản hóa hơn nữa thủ tục tiếp cận chính sách và vay vốn cho công nhân.
Bên cạnh mục tiêu đẩy mạnh nhà ở xã hội và nhà thương mại giá rẻ, ông Trần Văn Tuấn đề xuất dự thảo văn kiện cần bổ sung định hướng tập trung vào “phát triển lành mạnh thị trường bất động sản” trong thời gian tới. Ông chỉ ra tình trạng lãng phí lớn khi một số người sở hữu nhiều đất đai, nhà ở nhưng không sử dụng, trong khi phần lớn người dân, đặc biệt là người thu nhập thấp, lại rất khó khăn để có được một căn nhà. Ông cũng kiến nghị cụ thể hóa chủ trương này thành chương trình phát triển nhà ở, tập trung vào nhà ở xã hội và nhà ở thương mại giá rẻ, giao cho từng địa phương thực hiện không chỉ dừng ở năm 2030 mà cần kéo dài đến năm 2035, tạo tầm nhìn dài hạn cho sự phát triển bền vững.
