Doanh nghiệp muốn bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư

Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đang là rào cản lớn, gây chậm trễ, đội chi phí dự án và cần cải tổ.

Tiêu đề: Thủ tục Chấp thuận Chủ trương Đầu tư: Gánh Nặng Đè Nén Doanh nghiệp, Cần Cải Tổ Cấp Bách

Mở bài:
Quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư, lẽ ra là một bước sàng lọc cần thiết, đang trở thành một trong những rào cản lớn nhất đối với hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là trong lĩnh vực bất động sản và sản xuất, đã và đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể về thời gian, chi phí và cơ hội bị đánh mất do sự phức tạp và thiếu đồng bộ của thủ tục này, đặt ra yêu cầu cấp bách về một cuộc cải cách triệt để.

Thân bài 1: Nút thắt làm chậm dòng chảy đầu tư
Phản ánh từ một công ty bất động sản tại TP.HCM cho thấy, việc xin chấp thuận hay điều chỉnh chủ trương đầu tư đòi hỏi qua nhiều công đoạn lấy ý kiến từ các cơ quan khác nhau. Quy trình kéo dài này có thể khiến thời gian chuẩn bị dự án đội lên 2-5 năm, kéo theo chi phí phát sinh và làm doanh nghiệp tuột mất cơ hội kinh doanh. Tình hình càng phức tạp hơn khi sự phối hợp giữa các sở, ngành còn nhiều bất cập; chỉ cần một bộ phận chậm trễ hoặc đưa ra ý kiến không thống nhất, hồ sơ dự án có thể bị “treo” vô thời hạn, thậm chí dù đã hoàn tất thủ tục. Bên cạnh đó, khái niệm “giấy phép con không tên” cũng góp phần làm tăng thêm gánh nặng hành chính, buộc doanh nghiệp phải xin thêm các văn bản chấp thuận không rõ ràng, đẩy thêm thời gian và chi phí.

Minh chứng cho thực trạng này là câu chuyện của một doanh nghiệp sản xuất tại Đồng Nai. Dù đã sở hữu đất trong khu công nghiệp, có đầy đủ hồ sơ và năng lực tài chính vững mạnh, họ vẫn mất gần một năm để hoàn thành thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư cấp tỉnh. Nguyên nhân chính là phải trải qua quá trình xin ý kiến từ nhiều sở, ngành và liên tục điều chỉnh hồ sơ theo những phản hồi thiếu đồng bộ. Hậu quả là doanh nghiệp đã bỏ lỡ nhiều hợp đồng quan trọng với đối tác nước ngoài trong thời gian chờ đợi. Tương tự, một công ty logistics ở TP.HCM phải điều chỉnh quy hoạch kho bãi liên tục, thậm chí chỉ vì thay đổi vị trí bãi đỗ xe hay tuyến đường nội bộ. Việc thiếu cơ chế phân định rõ ràng giữa điều chỉnh kỹ thuật và điều chỉnh chủ trương đã khiến hồ sơ kéo dài gần cả năm. Các doanh nghiệp ước tính trung bình mỗi dự án cần 38-40 con dấu để hoàn tất hồ sơ, và bất kỳ điều chỉnh nhỏ nào cũng đòi hỏi quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư phức tạp, gây lãng phí lớn về thời gian và nguồn lực. Thực trạng này khiến không ít nhà đầu tư nước ngoài ví thủ tục tại Việt Nam như một “mê cung” hành chính, buộc họ phải tìm đến đối tác trong nước. Đặc biệt, một dự án nhà ở thương mại tại đô thị lớn có thể mất tới 3-5 năm chỉ để hoàn tất 7-9 thủ tục hành chính trước khi được cấp phép xây dựng, trong đó bước chấp thuận chủ trương đầu tư chiếm phần lớn thời gian và chi phí.

Thân bài 2: Kêu gọi bãi bỏ: Cơ chế hành chính lạc hậu
Trước những vướng mắc nêu trên, nhiều ý kiến đã đề xuất bãi bỏ hoàn toàn thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, coi đây là “nút thắt” lớn nhất trong quá trình triển khai dự án. Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA), nhận định rằng, theo Luật Đầu tư 2020, thủ tục này vốn để xác nhận mục tiêu, quy mô, địa điểm, tiến độ và nhà đầu tư. Tuy nhiên, trên thực tế, nó đang bị hành chính hóa quá mức, đẩy doanh nghiệp vào vòng “xin-cho” ngay từ giai đoạn sơ khai, gây lãng phí thời gian và làm giảm hiệu quả đầu tư.

Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), nhấn mạnh rằng thủ tục này là một cơ chế hành chính không mang lại giá trị quản lý cụ thể. Bởi lẽ, các nội dung thẩm định đã được quy định chi tiết trong các luật chuyên ngành khác như đất đai, xây dựng và môi trường. Ông Cung gọi đây là một “đặc sản pháp lý” hiếm hoi chỉ còn tồn tại ở Việt Nam, trong khi nhiều quốc gia trên thế giới, kể cả Trung Quốc, đã chuyển sang cơ chế hậu kiểm để phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thân bài 3: Duy trì nhưng cần cải tiến: Lá chắn pháp lý không thể thiếu
Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng tình với việc bãi bỏ hoàn toàn. Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư vẫn cần được duy trì. Theo ông, đây là bước đánh giá tổng hợp cuối cùng, có vai trò quan trọng trong việc xác định sự phù hợp của dự án với hệ thống quy hoạch hiện hành, từ đó tránh được xung đột pháp lý và chồng chéo giữa các quy hoạch. Ông cảnh báo nếu bỏ thủ tục này, nhiều điểm nghẽn khác có thể phát sinh. Ngoài ra, thủ tục này còn giúp xác lập dự án, làm rõ quy mô, mục tiêu, tiến độ, cũng như quyền và nghĩa vụ giữa nhà nước và nhà đầu tư, cùng các ưu đãi đầu tư. Nếu thiếu bước này, nhiều nội dung cốt lõi sẽ không được xác định rõ ràng từ đầu, dễ dẫn đến tranh cãi trong quá trình thực hiện. Do đó, ông Đỉnh khẳng định thủ tục này là cần thiết, vấn đề nằm ở việc cải tiến để rút ngắn thời gian và tăng cường phối hợp liên ngành.

Đồng quan điểm, ông Võ Hồng Thắng, Phó tổng giám đốc DKRA Group, cũng cho rằng quy định về chấp thuận chủ trương đầu tư là thủ tục không thể thiếu để xác định các chỉ tiêu liên quan đến quy hoạch, đất đai, môi trường và xây dựng. Mặc dù vậy, ông thừa nhận quy trình hiện tại còn nhiều bất cập, tốn thời gian và giống như một “bộ môn phối hợp” phức tạp giữa nhiều bộ ngành.

Thân bài 4: Đề xuất cải cách và tầm nhìn dài hạn
Nhận thức được những tồn tại, Bộ Tài chính đã đề xuất trong dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh về việc gộp hai bước “chấp thuận chủ trương đầu tư” và “lựa chọn nhà đầu tư” trong một số trường hợp cụ thể. Các trường hợp này bao gồm dự án được Nhà nước giao hoặc cho thuê đất không qua đấu giá, hoặc dự án chỉ định nhà đầu tư theo Luật Đấu thầu. Mục tiêu của đề xuất là tinh gọn quy trình và giảm sự chồng chéo giữa các luật chuyên ngành.

Về phía cơ quan chức năng, Bộ Tài chính vẫn đánh giá chấp thuận chủ trương đầu tư là một cơ sở pháp lý quan trọng, không chỉ ghi nhận quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư mà còn sàng lọc các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng – an ninh hoặc kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, Bộ cũng thẳng thắn thừa nhận cần thu hẹp phạm vi áp dụng để phù hợp hơn với thực tiễn. Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh hiện đề xuất miễn thủ tục này cho các dự án đã có quy mô, mục tiêu, địa điểm rõ ràng trong quy hoạch; các dự án lựa chọn nhà đầu tư qua đấu giá đất, đấu thầu; hoặc đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp.

Về lâu dài, ông Võ Hồng Thắng tin rằng khi hệ thống cơ sở dữ liệu đất đai được đồng bộ hóa, quy hoạch phân khu chi tiết được công khai minh bạch (bao gồm các hệ số, mật độ, tầng cao…), Nhà nước hoàn toàn có thể chuyển từ cơ chế “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” và dần bãi bỏ quy định chấp thuận, điều chỉnh đầu tư. TS. Nguyễn Đình Cung cũng đề xuất dự thảo Luật Đầu tư nên phân loại rõ ràng thành ba nhóm dự án: không cần chấp thuận hay đăng ký; chỉ cần đăng ký; và phải xin chấp thuận. Với cách tiếp cận này, cơ quan nhà nước chỉ giữ quyền thẩm định một nhóm rất hẹp các dự án thuộc thẩm quyền Thủ tướng, còn lại sẽ chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm.

Kết bài:
Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư rõ ràng là một vấn đề phức tạp, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa mục tiêu quản lý nhà nước và nhu cầu phát triển của doanh nghiệp. Trong khi một số ý kiến mạnh mẽ kêu gọi bãi bỏ hoàn toàn để gỡ bỏ “nút thắt” hành chính, các quan điểm khác lại nhấn mạnh vai trò thiết yếu của nó trong việc đảm bảo tính pháp lý và sự phù hợp quy hoạch. Tuy nhiên, điểm chung mà tất cả đều đồng thuận là sự cần thiết phải cải cách khẩn cấp, rút ngắn thời gian, tăng cường phối hợp và minh bạch hóa quy trình, hướng tới một môi trường đầu tư thông thoáng và hiệu quả hơn cho Việt Nam.